Transport Safety Manager

บุคลากรจัดการด้านความปลอดภัยในการขนส่ง (Transport Safety Manager, TSM)

สถานการณ์อุบัติเหตุของประเทศไทย

จากข้อมูลสถิติ การเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนของศูนย์ข้อมูลกลางด้านการบาดเจ็บ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข  ระหว่างปี 2554 - 2564 พบว่าอัตราการเสียชีวิตมีอัตราสูงมา และไทยยังคงจัดอยู่ในหนึ่งประเทศที่มีอุบัติเหตุทางถนนมากที่สุด และมีถนนที่อันตรายที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเป็นเส้นทางอันตรายที่สุดในโลก

สาเหตุการเกิดอุบัติเหตุ และความสูญเสีย มาจากสาเหตุหลักคือ 

1. มูลเหตุจากพฤติกรรมผู้ขับรถ เช่น ขับรถตามกระชั้นชิด, หลับใน, ขับรถเร็ว

2. จากยานพานะ เช่น ระบบเบรกชำรุด, สภาพยาง

3. จากถนนและสิ่งแวดล้อม เช่น ถนนลื่น, ไม่มีไฟฟ้าและแสงสว่าง

ความเสี่ยงในกระบวนงานด้านการขนส่ง

ภัย (Hazard) หมายถึง สภาวการณ์ที่มีแนวโน้มที่จะก่อให้เกิดการบาดเจ็บของบุคคล หรือเกิดความเสียหายต่อทรัพย์สิน รวมถึงกระทบต่อความสามารถในการปฏิบัติงานตามปกติของบุคคล โดยปกติ การกำหนดภัยแบ่งเป็น 4 เรื่องคือ

1. ภัยอันตรายจากสิ่งที่ไม่เคลื่อนไหว (Static hazard) คือภัยจากวัตถุคงที่ เช่น ทางโค้ง, สี่แยก, วงเวียน เป็นต้น

2. ภัยอันตรายจากสิ่งที่เคลื่อนไหว (Moving hazard) ประกอบไปด้วย 6 ประเภท ได้แก้ คนเดินถนน, นักปั่นจักรยาน, รถจักรยานยนต์, สัตว์, รถยนต์, ยานพาหนะขนาดใหญ่

3. ภัยจากสภาพถนนและสภาพอากาศ (Road and weather condition) ซึ่งอาจเปลี่ยนสภาพสู่สถานการณ์อันตรายได้

   • ผิวทางชำรุด เป็นบ่อ, ถนนเปียก น้ำท่วม

   • หมอกและควัน

   • ถนนดินโคลน, สภาพอากาศลมแรง, แสงแดดจ้า

4. ภัยจากความมืด (Darkness) มีผลต่อการใช้ความรเ็วและไฟของรถที่อาจทำให้ตาพร่า

อันตราย (Danger) หมายถึง สภาวะที่เป็นอันตราย ไม่ว่าจะมีระดับความรุนแรงมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับสภาพการปฏิบัติงานและการป้องกัน

การกระทำที่ไม่ปลอดภัย(Unsafe Act) สภาพที่ไม่ปลอดภัย (Unsafe condition) 

การกระทำที่ไม่ปลอดภัย (Unsafe Act) เป็นสาเหตุ 85% ของทั้งหมด เช่น ขับรถด้วยความเร็วสูงขณะการจราจรหนาแน่น

ในขณะที่สภาพที่ไม่ปลอดภัยคิดเป็นเพียง 15% เช่น คาดการผิด, ประมาท, หยอกล้อขณะปฏิบัติงาน เป็นต้น

อุบัติการณ์ (Incident) หมายถึง เหตุการณ์ที่ไม่ปราถนาให้เกิดขึ้น แต่เมื่อเกิดขึ้นจะทำให้เกิดการสูญเสียตามมา เช่น การซ่อมบำรุงเครื่องยนต์ อะไหล่ไม่ครบ มีผลต่อการวางแผนเดินรถ

อุบัติการณ์ทางถนน (Road incident) คือ อุบัติเหตุและเหตุการณ์เกือบเกิดอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นกับพนักงานขับรถ หรือส่งสินค้า โดยไม่มีใครคาดคิด ไม่ได้ตั้งใจ เมื่อเกิดขึ้นแล้วอาจเกิดผลกระทบต่อพนังกาน ทรัพย์สิน ฯลฯ เล็กน้อย จนถึงใหญ่มากได้

เหตุการณ์เกือบเกิดอุบัติเหตุ (Near miss accident) คือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นแล้วมีแนวโน้มส่งผลให้เกิดอุบัติเหตุกับพนักงานพนักงานขับรถโดยไม่คาดคิด เกิดแล้วไม่ก่อให้เกิดความเสียหาย

อุบัติเหตุ (Accident) หมายถึง เหตุการณ์ไม่คาดหวังใด ๆ ที่เกิดขึ้น และมีความเกี่ยวเนื่องกับการขนส่ง โดย 

• มีผู้เสียชีวิต หรือบาดเจ็บ

• ยานพาหนะเสียหาย สูญหาย 

• สินค้าเสียหาย

เทคนิคการชี้บ่งอันตราย (Risk identification)

การค้นหาอันตรายต่าง ๆ ที่มีอยู่ และแฝงในแต่ละกระบวนการ กิจกรรม หรือเส้นทางการขนส่ง เพื่อให้สามารถระบุอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้นได้ บุคลากรจัดการด้านความปลอดภัยในการขนส่ง (TSM) สามารถเลือกได้ว่าจะใช้วิธีใดในการประเมิน เช่น checklist

การหลีกเลี่ยงสถานการณ์เสี่ยง หรือลดความเสี่ยง (Risk avoidance / reduction) คือการลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุ หรือความรุนแรง โดย TSM มีหน้าที่แนะนำการหลีกเลี่ยง, เช่น ห้ามใช้โทรศัทพ์ขณะขับขี่, หรือดื่มสุรา เป็นต้น

ระบบการจัดการความปลอดภัย

1. กระบวนการทำงานที่เป็นมาตรฐาน

กระบวนการการทำงานที่เป็นมาตรฐาน คือ ระบบการจัดการที่ประกอบด้วย ข้อกำหนดการทำงาน, นโยบาย, วัตถุประสงค์ และการจัดแผนการดำเนินงานที่สอดคล้องกับกฎหมายและข้อกำหนดอื่น ๆ

2. การวางแผน การดำเนินการ และติดตามตรวจสอบเพื่อปรับปรุง มีการนำหลักการ PDCA มาใช้ โดย

   • วางแผนการปฏิบัติงานความปลอดภัยทางถนน - กำหนดบทบาท หน้าที่รับผิดชอบ, วิธีการและระยะเวลา รวมถึงทรัพยากรที่จำเป็น

   • การดำเนินงานด้านความปลอดภัยทางถนน ทรัพยากร บทบาทหน้าที่ ได้ทบทวนปรับปรุง

3. การตรวจสอบ และการปฏิบัติการแก้ไขด้านความปลอดภัยทางถนน มีการติดตามและวัดผล 

มาตรฐานต่าง ๆ ที่นิยมนำมาใช้ เช่น ISO39001, ISO45001

มาตรฐาน ISO39001 ระบบบริหารความปลอดภัยทางถนน มีข้อกำหนดหลัก 10 ข้อ ตามโครงสร้างระดับสูง โดยมีหัวใจหลักสำคัญในการวัดความสำเร็จคือ RTS performance ที่เป็นเป้าหมายหลัก

ระบบบริหารองค์กร เพื่อจัดการด้านความปลอดภัยในการขนส่ง

นอกจากจะต้องมี TSM แล้ว ยังต้องมีโครงสร้างบุคลากรในการจัดการด้วย ซึ่งมักจัดทำเป็นผังองค์กร (Organization chart) โดยยืดหยุ่นลักษณะตามขนาดและธรรมชาติองค์กร 

คุณสมบัติของบุคลากรจัดการความปลอดภัยด้านการขนส่ง

• มีสัญชาติไทย, อายุไม่ต่ำกว่า 22 ปีบริบูรณ์ และผ่านการฝึกอบรมตามหลักสูตร, ระยะเวลา และผ่านการทดสอบความรู้ตามที่กรมการขนส่งทางบกกำหนด

• อาจมีประสบการณ์ทำงานเกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการความปลอดภัยด้านการขนส่งไม่น้อยกว่า 5 ปี หรือเป็น จป. วิชาชีพ

กฎหมายเกี่ยวกับการประกอบการขนส่ง

กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งทางถนนที่สำคัญ ได้แก่ 

1. พระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522

   • การประกอบการขนส่ง ใบอนุญาตประกอบการขนส่ง มี 4 ประเภท ได้แก้

     1. ใบอนุญาตประกอบการขนส่งประจำทาง ใบอนุญาตมีอายุ 7 ปี

     2. ใบอนุญาตประกอบการขนส่งไม่ประจำทาง ใบอนุญาตมีอายุ 5 ปี

     3. ใบอนุญาตประกอบการขนส่งรถโดยสารขนาดเล็ก น้ำหนักรถและบรรทุกรวมไม่เกิน 4000 กิโลกรัม มีอายุ 5 ปี

     4. ใบอนุญาตประกอบการขนส่งส่วนบุคคล น้ำหนักรถและบรรทุกรวมไม่เกิน 2000 กิโลกรัม มีอายุ 5 ปี

หน้าที่ผู้ประกอบการขนส่ง 

1. • 4. • ผู้ประกอบการขนส่งต้องจัดให้มีสมุดประจำรถ ประวัติดผู้ประจำรถ และจัดทำรายงานเกี่ยวกับการขนส่งและอุบัติเหตุที่เกิดจากการขนส่ง หากฝ่าฝืนไม่ปฏิบัติตามระวางโทษปรับไม่เกิน 50,000 บาท

        • ผู้ประกอบการขนส่งจะต้องไม่ใช้หรือยินยอมให้ผู้ใดปฏิบัติหน้าที่ชับรถ ขณะมีอาการเมาสุรา, มึนเมา เสพยาเสพติดให้โทษ หรือวัตถุออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท ฝ่าฝืนมีโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปี ปรับไม่เกิน 40,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ

        • ต้องดูแลป้องกันไม่ให้ผู้ขับรถปฏิบัติหน้าที่ขณะเมาสุรา หรือมึนเมา  หากพบการฝ่าฝืน ผู้ประกอบการขนส่งต้องระวางโทษปรับไม่เกิน 40,000 บาท เว้นแต่พิสูจน์ได้ว่ามิได้รู้เห็น และใช้ความระวังป้องกันแล้ว (เช่น มีการตรวจเป่าแอลกอฮอล์ก่อนปฏิบัติงาน)

   • รถ พระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522 กำหนดรถที่นำมาใช้ในการขนส่ง สำคัญคือ

1) กฎกระทรวง ฉบับที่ 4 (พ.ศ. 2524) มาตรา 9 กำหนดมี 3 ลักษณะคือ 

• รถที่ใช้ขนส่งผู้โดยสารมี 7 มาตรฐาน

• รถที่ใช้ขนส่งสัตว์หรือสิ่งของมี 9 ลักษณะ

• รถขนาดเล็ก รถที่ใช้ในการขนส่งผู้โดยสารและสิ่งของรวมกัน ไม่เกิน 20 ที่นั่ง

2) รถที่จะนำมาใช้ต้องมีสภาพมั่นคงแข็งแรง และมีมาตรฐาน หากฝ่าฝืน ปรับไม่เกิน 50,000 บาท

3) รถคันใดสภาพไม่มั่นคงแข็งแรง ผู้มีอำนาจสั่งระงับเป็นการชั่วคราวได้ เช่น ควันดำ

4) มาตรา 78 และกฎกระทรวงฉบับที่ 10 (พ.ศ. 2524) กำหนดห้ามมีการแก้ไขเพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลง โดยไม่ได้รับอนุญาต ฝ่าฝืนปรับไม่เกิน 5,000 บาท

ผู้ประกอบการขนส่งต้องติดป้ายทะเบียนและเครื่องหมายเสียภาษี หากไม่ปฏิบัติตามปรับไม่เกิน 2,000 บาท

1. • ผู้ขับรถ พระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522 มีข้อกำหนดผู้ขับรถ ประกอบด้วย ผู้ขับรถ, ผู้ประจำรถ, ผู้ปฏิบัติหน้าที่ประจำรถ

     1. ใบอนุญาตขับเป็นผู้ขับรถมี 4 ประเภท คือ 

        • ประเภทที่ 1 รถนำหนักรวมบรรทุกไม่เกิน 3,500 กิโลกรัม หรือโดยสารไม่เกิน 20 คน

        • ประเภทที่ 2 รถนำหนักรวมบรรทุกเกิน 3,500 กิโลกรัม หรือโดยสารเกิน 20 คน

        • ประเภทที่ 3 รถสภาพใช้ลากจูงรถอื่น

        • ประเภทที่ 4 รถขนส่งวัตถุอันตราย

     2. หน้าที่ผู้ขับรถตามกฎหมาย

        • ต้องมีใบอนุญาตเป็นผู้ขับรถถูกต้อง ฝ่าฝืนปรับไม่เกิน 5,000 บาท

        • ผู้ขับรถต้องแต่งกายเรียบร้อย ไม่ขับรถหากหย่อนสมรรถภาพ ฝ่าฝืนปรับไม่เกิน 5,000 บาท

        • ต้องไม่เสพสุรา มึนเมา ฝ่าฝืน จำคุกไม่เกิน 3 เดือน ปรับตั้งแต่ 2,000 บาท ถึง 10,000 บาทหรือทั้งจำทั้งปรับ

        • ไม่ขับรถเกินจำนวนชั่วโมงกฎหมายกำหนด ใน 24 ชั่วโมง ห้ามขับรถติดต่อเกิน 4 ชั่วโมง พักไม่น้อยกว่า 30 นาที ฝ่าฝืนปรับไม่เกิน 5,000 บาท

2. พระราชบัญญัติการจราจรทางบก พ.ศ. 2522

   • ข้อกำหนดด้านการบรรทุก กำหนดข้อกำหนดไว้ในมาตรา 18 - 20

รถความกว้างไม่เกินความกว้างรถ, ความยาวไม่เกินกระจังหน้ารถ ด้านหลังยื่นพ้นรถไม่เกิน 2.5 เมตร สูงไม่เกิน 3 เมตร

กรณีรถกว้างกว่า 2.3 เมตร บรรทุกสูงไม่เกิน 4 เมตร กรณีมี container สูงไม่เกิน 4.2 เมตร

2. • ข้อกำหนดความเร็วในการขับขี่

     1. เขต กทม, พัทยา, เทศบาล รถบรรทุกไม่เกิน 1,200 กิโลกรัม ขับไม่เกิน 60 กม/ชม นอกเขต ไม่เกิน 80 กม/ชม

     2. รถบรรทุกลากจูงพ่วง เขต กทม, พัทยา, เทศบาล ความเร็วไม่เกิน 45 กม/ชม นอกเขตไม่เกิน 60 กม/ชม

     3. รถบรรทุกวัตถุอันตราย วิ่งไม่เกิน 60 กม/ชม - ทางพิเศษเฉลิมมหานคร, ทางพิเศษศรีรัช / ฉลองรัช, ไม่เกิน 70 กม/ชม - ทางพิเศษบูรพาวิถีและอุดรรัถยา

     4. ทางพิเศษ กทม - พัทยา, ทางพิเศษหมายเลข 9 รถบบทุกไม่เกิน 1200 กิโลกรัม ไม่เกิน 100 กม/ชม, อื่น ๆ ไม่เกิน 80 กม/ชม

   • ข้อห้ามการเดินรถ ข้อห้ามเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาให้ติดตามข้อบังคับสำนักงานตำรวจแห่งชาติ

3. พระราชบัญญัติทางหลวง พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติทางหลวง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2549

ความเร็วที่กฎกระทรวงมีการกำหนดไว้ ดังนี้

• รถยนต์ ความเร็วไม่เกิน 120 กม/ชม ขวาสุดความเร็วไม่ต่ำกว่า 100 กม/ชม

• รถบรรทุกเกิน 1,200 กิโลกรัม หรือโดยสารเกิน 15 คน ไม่เกิน 90 กม/ชม

• รถลากจูง สี่ล้อเล็ก สามล้อ ไม่เกิน 65 กม/ชม

• จักรยานยนต์ ไม่เกิน 80 กม/ชม แต่ขนาด 400 ซีซีขึ้นไป ไม่เกิน 110 กม/ชม

• รถโรงเรียน ไม่เกิน 80 กม/ชม

• รถโดยสาร 7 - 15 ที่นั่ง ไม่เกิน 100 กม/ชม

• รถบด แทรกเตอร์ เกษตรกรรม ไม่เกิน 45 กม/ชม

การนำระบบบริหารความปลอดภัยทางถนน (ISO39001:2012 Road Traffic Safety Management System) มาประยุกต์ใช้เป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ช่วยให้องค์กรมีความปลอดภัยในการขับขี่, เสริมสร้างความมุ่งมั่น ก้าวสู่การเป็นองค์กรที่มีความก้าวหน้ายั่งยืน, สร้างความปลอดภัยต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการใช้รถใช้ถนน, และเพิ่มสมรรถนะในการแข่งขันขององค์กร สร้างความเชื่อมั่นให้กับลูกค้า, ผู้บริหารและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่าง ๆ 

สนใจฝึกอบรมจัดทำระบบ ติดต่อเรา ยินดีให้คำปรึกษากับทุกองค์กร

ติดต่อที่ปรึกษาจัดทำระบบ ISO39001, RTSMS หรืออื่น ๆ  โทร. 084-1147666 

#RTSMS, #RoadSafety, #ISO39001, #RTS, #TSM